Meteoroloji Mühendisleri Odası konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada; Dolu toplarının çalışma prensibi, birkaç saniyede bir yüksek ses çıkararak ya da etilen gazı salarak bulut yapısını değiştirdiği yönündeki iddialara dayanıyor.
Cihaz üreticilerine göre, ses dalgaları gökyüzüne doğru yükselerek dolu tanelerine dönüşmek üzere olan su damlacıklarını parçalayabiliyor ve böylece dolu yağışı engelleniyor.
Ancak bu iddialar, meteoroloji bilimiyle uyuşmuyor. Uzmanlara göre gök gürültüsü bile bu kadar güçlü ses dalgaları yaratmasına rağmen dolu tanelerinin oluşumuna engel olamıyor. Bu nedenle, dolu toplarının çıkardığı sesin etkili olduğu iddiası bilimsel olarak geçerli değil.
Uzmanlar ne diyor?
İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, bu tür cihazların “umut tacirliği” olduğunu vurguluyor. Kadıoğlu, “10 kilometre uzağa etilen gazı göndererek doluyu engellemek mümkün mü? Böyle hava koşullarında gazın gitmesi zaten imkânsız,” diyerek bu sistemlerin inandırıcılığını sorguluyor.
Meteoroloji alanında saygın yayınlardan Meteorologische Zeitschrift dergisinde 2006 yılında yayımlanan bir inceleme ise dolu toplarının ve patlayıcı roketlerin “para ve emek israfı” olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Colorado’daki Ulusal Atmosfer Araştırmaları Merkezi’nden bulut fiziği uzmanı Charles Knight ise daha açık konuşuyor: “Bilim camiasında dolu toplarını doğrulayacak kimseyi bulamıyorum.”
Çiftçi uyarılmalı
Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) da dolu toplarının etkili olmadığı yönünde net bir tutum sergiliyor. Buna rağmen, çiftçilere hâlâ bu cihazları pazarlayan kişi ve şirketler mevcut.
Uzmanlar, bu durumun kamu eliyle denetlenmesi ve çiftçilerin bu konuda bilgilendirilmesi gerektiğini belirtiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın, üreticilere gerçekçi ve bilimsel temelli yöntemler sunması gerektiği vurgulanıyor.
Çözüm ne?
Gerçek ve etkili çözümler arayan çiftçiler için uzmanların önerileri ise net:
Tarım Sigortası: Dolu zararını minimize etmenin en güvenli yolu.
Koruyucu Örtü Sistemleri: Özellikle meyve bahçelerinde doluya karşı fiziksel koruma sağlar.
Bir bilim değil, bir efsane
Dolu topları ve benzeri cihazların kökeni 19. yüzyıla kadar uzanıyor. O dönemlerde, yaklaşan fırtınayı haber vermek için kilise çanları çalınırdı. Bugün ise bu tarihsel uygulama, modern teknoloji maskesiyle pazarlanıyor. Ancak geçmişte olduğu gibi bugün de bu tür uygulamaların doluyu engellediğine dair bilimsel bir kanıt bulunmuyor.
